Anas Ibn Maalik heeft overgeleverd: Ik diende de Profeet ﷺ gedurende tien jaar. Bij Allaah, hij zei (in al die jaren) zelfs nooit tegen mij: ‘Oef!’ (een woord dat ongeduld aantoont) Hij heeft nooit streng gezegd (tegen me), ‘Waarom heb je dit gedaan?’ of ‘Waarom heb je dat niet gedaan?’  ^[1]

Lang geleden, nog voordat ik mijn studies had ondernomen, las ik deze overlevering waarin de metgezel Anas Ibn Maalik het opvoedende gedrag van de Boodschapper van Allaah ﷺ beschreef. Op dat moment vond ik het zeer moeilijk om dit gedrag te begrijpen. Ik kon maar niet verstaan dat een opvoeder, een volwassen persoon, een kind zijn gang zou laten gaan. De reden waarom ik dit toen niet kon bevatten, was omdat ik zelf zo een gedrag nooit had ervaren. Ik had nooit volwassenen meegemaakt die kinderen hun gang lieten gaan. Daarom vroeg ik aan Allaah om mij deze overlevering te doen begrijpen. Ik vroeg aan Allaah om mij duidelijk te maken welke de pedagogische wijsheid is achter deze aanpak van de Profeet ﷺ.

Jaren later werd deze smeekbede voor mij verhoord. Ik was aan het lezen in een opvoedkundig boek en toen realiseerde ik mij dat de kennis in dit boek een antwoord op mijn smeekbede was. ^[2] Thomas Gordon, de auteur van dit boek, schreef namelijk over het belang van acceptatie. We zouden acceptatie kunnen omschrijven als de ander nemen zoals die is. Acceptatie is het kind zijn eigen gang laten gaan. Er zijn immers situaties waarin de ouder achter het kind moet staan, omdat dat in die situaties de meest vruchtbare plek is. Er zijn opvoeders die zeer weinig kunnen accepteren. Hun houding tegenover hun kinderen is vooral dat zij hen niet accepteren. Deze opvoeders lijken heel veel gedrag immers onacceptabel te vinden. De kinderen van deze ouders krijgen daardoor voortdurend te horen dat ze zich anders moeten gedragen. Iedere keer wanneer het kind iets doet of niet doet, krijgt het kind te horen dat het anders moet. Het is precies nooit goed en zelfs als het goed is, is het niet goed genoeg. Voor deze opvoeders lijkt iets pas goed te zijn wanneer het kind zich voelt en gedraagt zoals de opvoeder dat wilt. Deze kinderen weten dat ze niet helemaal zichzelf kunnen zijn, want die versie van zichzelf wordt niet geaccepteerd.  Daar tegenover staan opvoeders die juist heel veel kunnen accepteren van hun kinderen. Deze opvoeders laten hun kinderen veel gemakkelijker toe om de dingen te doen op hun eigen manier, ook als hun manier verschilt van hoe de opvoeder het zou doen. Voor deze opvoeders geldt niet dat hun weg de enige weg is. Zij weten dat er meerdere wegen bestaan in het leven en dat die allen goed genoeg kunnen zijn. Deze kinderen voelen zich dan ook geaccepteerd door hun opvoeders. Zij weten dat zij bij hen zichzelf mogen zijn, met hun eigen unieke stijl en hun menselijke tekortkomingen.

Onze Profeet Moehammad ﷺ was zo een accepterende opvoeder. We weten dit door de vele getuigenissen van Anas Ibn Maalik die lange tijd in zijn gezelschap vertoefde. Zo zegt hij: “Ik diende de Profeet ﷺ gedurende tien jaar in Madienah. Ik was een (jeugdige) jongen. Elke taak die ik uitvoerde, werd niet uitgevoerd volgens het verlangen van mijn meester.” Anas Ibn Maalik geeft hier dus aan dat hij zich ervan bewust was dat hij tekortschoot in de uitvoering. Net zoals onze kinderen, verrichte hij de taken niet op de manier dat de opvoeder het had gewenst. Toch zegt hij: “Maar nooit zei hij daarover tegen mij: ‘Oef!’. Hij heeft ook nooit tegen mij gezegd, ‘Waarom heb je dit gedaan?’ of, ‘Waarom heb je dat niet gedaan?’” ^[3] Het feit dat Anas Ibn Maalik jaren later getuigde van deze accepterende houding van de Profeet ﷺ toont ons aan dat deze houding een diepe indruk op hem achterliet toen hij nog kind was. In verschillende overleveringen verklaart hij zelfs: “De Boodschapper van Allaah ﷺ had het beste karakter van alle mensen.” ^[4] Hierna vervolgde hij deze verklaring met een gebeurtenis die zich voordeed in zijn kindertijd. Want een opvoeder die accepterend is, is een opvoeder wiens goedheid kinderen altijd zullen blijven herinneren. Voor de rest van hun leven zullen zij blijven onthouden hoe deze opvoeder hen toeliet om zichzelf te zijn. Steeds zullen zij in gedachten blijven houden dat ze zich bij hem echt helemaal goed voelden.

Wanneer we het hebben over een accepterende ouder, dan hebben we het niet over een ouder die zich kalm probeert te gedragen terwijl hij vanbinnen aan het koken is van woede en frustratie. Natuurlijk is het bewonderenswaardig wanneer mensen in staat zijn om hun emoties te beheersen, maar acceptatie gaat niet over zelfbeheersing. Acceptatie is een houding die uiterlijk zichtbaar is en vanuit het innerlijke vertrekt. Het betekent dat de ouder zich accepterend gedraagt omdat hij het gedrag van zijn kind daadwerkelijk accepteert. Thomas Gordon waarschuwt zelfs in zijn boek tegen acceptatie die niet gemeend is. Kinderen voelen namelijk aan wanneer hun ouders zich accepterend proberen te gedragen terwijl ze zich vanbinnen helemaal niet accepterend voelen. Als wij dus willen dat onze kinderen voelen dat wij hen accepteren zoals zij zijn, dat moeten we hen vooral innerlijk accepteren zoals zij zijn.

Ik pleit in dit boek dan ook helemaal niet voor geveinsde acceptatie. Ik durf zelfs zeggen dat het heel schadelijk kan zijn voor de relatie om te doen alsof je iets niet zo erg vindt, terwijl je vanbinnen aan het koken bent. Denk aan een kind dat de boel op stelten zet terwijl de ouder daar op dat moment niets over zegt. Misschien lijkt het op dat moment verstandig om het kind zijn gang te laten gaan, maar wat gebeurt er nadien? Dikwijls gebeurt het dat de ouder nadien gefrustreerd is, boos en misschien zelfs wrok begint te koesteren tegenover het kind dat hem of haar zo te schande heeft gemaakt. Ik geloof dan ook niet dat het verstandig is om te accepteren wat je niet accepteren kan. Bovendien voelen kinderen heel goed aan wanneer ouders hun acceptatie niet menen. Een ouder die doet alsof iets oké is terwijl het dat niet is, komt dan ook eerder over als een ouder die niet helemaal oprecht is. Ook dit kan een kloof doen ontstaan tussen kind en ouder. Want wees eens heel eerlijk, vind jij het leuk als iemand doet alsof die jou accepteert terwijl je diep vanbinnen voelt dat die dat helemaal niet doet? Mijn boodschap is dus niet om te doen alsof je het vervelende gedrag van jouw kind accepteert. Wees eerder eerlijk en duidelijk over de zaken die je niet kan accepteren. Een accepterende ouder is immers niet iemand die altijd en alles accepteert. Wanneer we spreken over een accepterende ouder, dan spreken we over een ouder die vaker acceptatie uitdrukt dan non-acceptatie en een niet-accepterende ouder doet net het omgekeerde. De vraag is dus niet of je wel of geen acceptatie uitdrukt, maar eerder: welke van de twee druk jij het vaakst uit?

Maar hoe word je een accepterende ouder als je diep vanbinnen geen acceptatie voelt? Wellicht kan het helpen om vaker stil te staan bij de redenen dat je bepaalde gedragingen niet accepteren kan. Waar komt deze non-acceptatie eigenlijk vandaan? Zijn de verwachtingen die je hebt van een kind wel realistisch? En ben je eigenlijk wel in staat om jezelf te accepteren zoals je bent? Door eerlijk bij deze vragen stil te staan, kan je misschien tot de conclusie komen dat er heel wat zaken zijn die je niet accepteert terwijl ze in werkelijkheid wel acceptabel zijn. Soms zijn het niet onze kinderen die moeten veranderen, maar onze verwachtingen van hen. En wanneer deze verwachtingen veranderen, kunnen wij veranderen in ouders die vaker accepterend zijn, vanbinnen en vanbuiten.

Natuurlijk hebben we het dan niet over gedragingen waarmee men Allaah ongehoorzaam is. Daarover moeten we juist in alle gevallen onze non-acceptatie uitdrukken, zonder het kind te verstoten. Maar de vraag is of wij kunnen accepteren wat Allaah heeft toegestaan? Voor heel veel ouders betekent deze acceptatie dat zij hun verwachtingen moeten loslaten. Ik weet dat ouders dikwijls geneigd zijn om van hun kinderen te verwachten dat zij zich op een bepaalde manier zullen gedragen, dat zij bepaalde eigenschappen in zich zullen dragen of dat zij bepaalde doelen zullen behalen. Ik begrijp dat deze verwachtingen goedbedoeld zijn, maar probeer deze toch los te laten zodat je in staat bent om jouw kind te aanvaarden zoals die is.

Want wanneer we al op voorhand hebben ingebeeld hoe onze kinderen moeten zijn, wordt het moeilijk om te ervaren dat ze anders zijn. Wanneer wij onze kinderen zien als eigen individuen, eigen persoonlijkheden, die misschien compleet verschillend zijn dan die van ons. Dan kunnen we proberen om hen vooral te leren kennen zoals zij zijn, zonder te verwachten en misschien zelfs zonder te hopen dat zij (wat meer) op ons zullen lijken. Misschien ben jij als ouder ontzettend netjes en gestructureerd terwijl jouw kind helemaal gelukkig is als chaoot. Of misschien ben je een ouder die ervan kan genieten om tussen de mensen te komen en met hen te praten, terwijl jouw kind ervan geniet om tijd alleen door te brengen. Misschien was het altijd jouw grote droom om een dokter of geleerde te worden, terwijl jouw kind ervan houdt om kunstwerken te maken en in de keuken creatief te zijn. Kan jij dat accepteren?

Een accepterende opvoeder zijn, draagt enorm bij aan een positieve relatie tussen ouder en kind. Het kan ook niet anders dat een kind (nog) meer liefde gaat voelen voor zijn ouders, als hij voelt dat hij bij deze ouders volledig zichzelf mag zijn. Is het niet vanzelfsprekend dat een kind zich goed voelt bij een ouder die achter hem staat, terwijl hij accepterend toekijkt dat het kind zijn eigen weg op gaat? Jammer genoeg is het voor veel ouders niet zo vanzelfsprekend om een accepterende opvoeder te zijn. Velen van hen hebben immers nooit ervaren dat een ouder accepterend kan zijn en ze hebben daardoor ook nooit geleerd hoe ze het zelf kunnen zijn. In dit hoofdstuk zullen we daarom enkele handvaten toereiken die opvoeders kunnen helpen om deze accepterende rol op zich te nemen. Om de relatie tussen ouders en kind te versterken, zullen wij in dit hoofdstuk bekijken hoe de opvoeder kan leren om zijn kind te accepteren: met zijn emoties, zijn verschillen en zijn fouten.

Drie reflectievragen in verband met dit thema:

1. Hoe voelde ik mij als kind toen ik door mijn opvoeders wel en/of niet werd geaccepteerd om gewoon mezelf te zijn?
2. Als ik kritisch naar mezelf kijk, gedraag ik mij dan eerder als een accepterende of een niet-accepterende opvoeder?
3. Wanneer vind ik het erg moeilijk en wanneer vind ik het juist gemakkelijk om mijn kind te accepteren zoals die is?

^[1] Deze overlevering is vermeld in Sahieh Al-Boekhaarie (6038).

^[2] Gordon, T. (2008). Parent effectiveness training: The proven program for raising responsible children. New York: Harmony Books.

^[3] Deze uitspraak is vermeld in Soenan Abie Daawoed (4774) en Sahieh verklaard door Al-Albaanie in Sahieh Abie Daawoed (4774).

^[4] Deze uitspraak heeft hij in diverse overleveringen vermeld zoals in de overlevering vermeld in Sahieh Moeslim (659), Djaami’ Al-Tirmidhie (2015), Sahieh Al-Boekhaarie (6033) en Soenan Abie Daawoed (4773).

Meer van dit? Bestel dan snel het boek ‘Bewust islamitisch opvoeden’